Máy tiện là gì? Cấu tạo, phân loại và những lưu ý khi sử dụng

Máy tiện là một trong những loại máy công cụ quan trọng và phổ biến trong lĩnh vực cơ khí chế tạo. Với khả năng tạo hình chi tiết chính xác và đa dạng, máy tiện không chỉ được ứng dụng rộng rãi trong sản xuất mà còn góp phần nâng cao hiệu suất lao động và chất lượng sản phẩm.

Máy tiện là gì?

Máy tiện là một máy công cụ quay một vật xung quanh một trục quay để thực hiện các hoạt động khác nhau như cắt, chà nhám, gõ, khoan, biến dạng, đối mặt và xoay, với các công cụ được áp dụng cho phôi để tạo hình một đối tượng có tính đối xứng quay xung quanh trục đó.
Trong những phương pháp chế tạo chi tiết cho các loại máy, cơ cấu, khí cụ, cũng như cho các sản phẩm khác, phương pháp cắt gọt được sử dụng rộng rãi nhất đó là phương pháp Tiện, Phay, Bào, Nguội, Khoan, Mài…
Thực chất của phương pháp cắt gọt là tạo nên những bề mặt mới bằng cách làm biến dạng, sau đó bớt đi những lớp kim loại bề mặt để tạo thành phoi. Các chi tiết thường là trục xoay như trục Puli, bắng răng và các chi tiết khác, đều được gia công trên máy tiện, hình thức này được gọi là gia công tiện.

Máy tiện có thể được phân thành các loại

1. Máy tiện vạn năng

Là loại máy tiện thông dụng nhất và ra đời sớm nhất.

Gồm hai nhóm: Máy tiện trơn và máy tiện ren vít. Máy tiện vạn năng được chế tạo thành nhiều cỡ: Cỡ nhẹ 500kg; cỡ trung 4 tấn; cỡ lớn 15 tấn; cỡ nặng 400 tấn.

Về truyền động kết cấu máy này có loại có trục vít me, có loại không có trục vít me. Máy tiện vạn năng thường dùng để gia công mặt trụ ngoài, côn trong, mặt trụ trong, côn ngoài, ren vít trong...

2. Máy tiện chuyên dùng

Chỉ để gia công một vài loại chi tiết nhất định như: máy tiện ren chính xác, máy tiện hớt lưng, máy tiện trục khuỷu, máy tiện bánh xe lửa,…

3. Máy tiện cụt

Ứng dụng trong gia công các chi tiết có đường kính lớn như: puly, bánh răng, vô lăng… hay các chi tiết nặng + đường kính lớn như: bánh đà, bánh đai… Máy tiện cụt được trang bị thêm mâm cặp rất lớn. Dòng máy này khi chuyển động chỉ có 1 trục trơn.

4. Máy tiện đứng

Có trục chính thẳng đứng. Dùng gia công các chi tiết nặng, phức tạp, có độ khó cao.

5. Máy tiện ren vít vạn năng

Là máy tiện thông dụng nhất trong nhóm máy tiện có thể tiện trơn và tiện ren. Truyền động cho bàn dao thường dùng hai trục: trục trơn để tiện trụ trơn, trục vít me để tiện ren. Trên thực tế có nhiều loại máy tiện ren vít vạn năng.

6. Máy tiện Revolver

Dùng để gia công hàng loạt những chi tiết tròn xoay với nhiều nguyên công khác nhau. Toàn bộ dao cắt cần thiết được lắp trên một bàn dao đặc biệt gọi là đầu revolver, có trục quay đứng hoặc nằm ngang.

7. Máy tiện CNC

Là loại máy tiện hiện đại nhất hiện nay. Máy tiện CNC được điều khiển bằng máy tính với tính tự động, không phụ thuộc vào tay nghề của người thợ.

Nguyên nhân gây hư hỏng máy tiện

Việc máy tiện hoạt động không ổn định hay hư hỏng có thể đến từ nhiều nguyên nhân. Dưới đây là những yếu tố phổ biến nhất:

1. Không bảo trì định kỳ

Việc không kiểm tra và bảo trì định kỳ khiến nhiều sự cố tiềm ẩn không được phát hiện, dẫn đến hư hỏng nặng hơn. Đặc biệt với máy tiện CNC, nếu không bảo dưỡng đúng cách, các linh kiện điện tử có thể nhanh chóng xuống cấp.

2. Bụi bẩn và môi trường làm việc không sạch sẽ

Bụi bẩn bám vào các bộ phận cơ khí hoặc bảng mạch điện tử sẽ ảnh hưởng đến độ chính xác khi gia công và giảm tuổi thọ máy. Việc vệ sinh máy tiện thường xuyên là điều cần thiết để đảm bảo thiết bị hoạt động bền bỉ.

3. Sự rung động từ các thiết bị xung quanh

Máy tiện dễ bị ảnh hưởng bởi rung động từ các máy móc công nghiệp khác như máy dập, máy búa. Rung động làm giảm độ chính xác, gây hao mòn nhanh chóng và khiến máy tiện nhanh bị hỏng. Cần lựa chọn vị trí lắp đặt hợp lý và có biện pháp cách ly rung động hiệu quả.

4. Tác động từ từ trường và môi trường xung quanh

Các yếu tố từ bên ngoài như từ trường mạnh, độ ẩm cao, nhiệt độ không ổn định cũng có thể ảnh hưởng đến độ ổn định của hệ thống điều khiển trong máy tiện CNC, gây ra lỗi kỹ thuật hoặc hư hỏng linh kiện.

Việc hiểu rõ về máy tiện, từ cấu tạo, phân loại đến nguyên nhân gây hư hỏng, sẽ giúp bạn dễ dàng chọn lựa và sử dụng thiết bị hiệu quả hơn. Dù là máy tiện vạn năng truyền thống hay máy tiện CNC hiện đại, điều quan trọng là phải bảo dưỡng định kỳ, sử dụng đúng kỹ thuật để đảm bảo độ chính xác và tuổi thọ lâu dài cho máy.